Đánh giá định kỳ chiến lược kinh doanh với ma trận SPACE
Mỗi doanh nghiệp, cứ sau một quý, xa hơn là một năm, cần thực hiện đánh giá định kỳ để xem xét tình hình của mình trong cuộc chiến cạnh tranh, tránh rơi vào bẫy ảo tưởng sức mạnh bản thân, rồi lơ là và thất bại trên thị trường. Theo ông Nguyễn Tuấn Hùng, CMO của Lucky Gift, đồng thời là CEO của Tập đoàn giáo dục Nanado, Ma trận SPACE là một công cụ hiệu quả giúp doanh nghiệp thực hiện được điều này.
Ma trận đánh giá vị trí chiến lược và hành động (Strategic Position and Action Evaluation Matrix), gọi tắt là SPACE, là một công cụ quản lý để phân tích và định vị một doanh nghiệp, từ đó xác định và xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp.
SPACE được thiết kế với 4 góc phần tư, tương ứng với một loại bản chất khách nhau của một chiến lược là Tấn công (Agressive), Thận trọng (Conservative), Phòng thủ (Defensive) và Cạnh tranh (Competitive). Mỗi trục lại được đánh giá theo thang điểm từ -6 đến +6.
SPACE phân tích dựa trên 2 khía cạnh chiến lược: nội bộ và thị trường bên ngoài để định vị doanh nghiệp. Cụ thể hơn, về chiến lược nội bộ, ma trận này xem xét tới hai yếu tố là Sức mạnh tài chính (Financial Strength/FS) và Lợi thế cạnh tranh (Competitive Advantage/CA). Còn về chiến lược bên ngoài, ma trận đánh giá yếu tố Sự ổn định của môi trường (Environmental Stability/ES) và Sức mạnh ngành (Industry Strength/IS).
Các sổ sách tài chính và bộ phận kế toán của doanh nghiệp sẽ cho biết số điểm FS dựa trên kết quả lợi tức đầu tư, đòn bẩy, doanh thu, thanh khoản, vốn lưu động, dòng tiền và các yếu tố tài chính khác. Trong khi đó, điểm CA sẽ được đánh giá dựa vào các chỉ số về tốc độ đổi mới của doanh nghiệp, lòng trung thành của khách hàng, chất lượng sản phẩm, thị phần, vòng đời của sản phẩm…
Bên cạnh đó, doanh nghiệp và chiến lược bên ngoài của mình đương nhiên cũng bị ảnh hưởng bởi tình hình thị trường mà doanh nghiệp hoạt động như điều kiện kinh tế vĩ mô, tăng trưởng GDP, tỷ lệ lạm phát, độ co giãn giá, áp lực cạnh tranh, tiềm năng tăng trưởng ngành…
Thiết lập ma trận SPACE
Hiểu một cách đơn giản, ma trận SPACE được xây dựng bằng cách vẽ các điểm giá trị của yếu tố Lợi thế cạnh tranh (CA) và Sức mạnh ngành (IS) trên trục hoành. Trục tung thể hiện điểm giá trị của yếu tố Sự ổn định môi trường (ES) và Sức mạnh tài chính (FS). Cụ thể hơn, việc thiết lập ma trận này thường gồm 6 bước là:
(i): Xác định tập hợp các biến được sử dụng để đánh giá chỉ số CA, IS, ES và FS.
(ii) Xếp hạng từng chỉ số theo thang điểm tương ứng với mỗi góc phần tư. Với yếu tố CA và ES là từ -6 (kém nhất) tới -1 (tốt nhất). Với yếu tố IS và FS là từ +1 (kém nhất) tới +6 (tốt nhất).
(iii) Tính điểm trung bình cộng cho các yếu tố CA, IS, FS, và ES.
(iv) Xác định điểm giá trị trung bình cộng của yếu tố CA và IS, tương ứng với giá trị trên trục hoành của Ma trận SPACE.
(v) Xác định điểm giá trị trung bình cộng của yếu tố ES và FS để tìm giá trị trên trục tung của Ma trận SPACE trên trục tung.
(vi) Tìm giao điểm của giá trị tung-hoành. Vẽ một đường từ tâm Ma trận tới điểm này – Đường này sẽ tiết lộ chiến lược mà công ty nên theo đuổi.
Ví dụ, một doanh nghiệp thành lập bảng xếp hạng từng yếu tố CA, IS, FS và ES, cùng tính toán giá trị tung-hoành như sau:
Từ bảng thống kê này, doanh nghiệp tiến hành thiết lập ma trận SPACE của mình:
Từ đây, có thể thấy ma trận SPACE chỉ ra rằng doanh nghiệp nên theo đuổi một chiến lược tấn công thị trường tích cực vì nó đang có vị thế cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường cùng mức tăng trưởng tích cực. Doanh nghiệp cần tận dụng sức mạnh nội bộ để xây dựng chiến lược thâm nhập thị trường và mở rộng thị trường. Điều này đồng nghĩa với việc công ty nên tập trung vào việc phát triển sản phẩm, hợp tác với các công ty khác, hoặc thu mua đối thủ…
